Gina vanuit haar rol als coördinator vrijwilligerswerk voor TriviumMeulenbeltZorg (Twente) in de regio Almelo in de ouderenzorg. Vivian als adviseur vrijwilligerswerk voor SGL. SGL biedt ondersteuning aan mensen met hersenletsel in de chronische fase. Samen deden ze mee aan de Expeditie Nieuwe Gezichten en ze blikken hier terug en vooruit…
Beiden werken jullie voor zorgorganisaties. Welke rol spelen vrijwilligers in jullie organisaties en wat voor hulp vragen jullie?
G: Zonder vrijwilligers zouden bewoners en cliënten veel aangename en voor hen belangrijke activiteiten moeten missen. Binnen TriviumMeulenbeltZorg (TMZ) zijn vrijwilligers van onschatbare waarde en spelen zij een belangrijke sleutelrol. Vrijwilligers geven extra waarde aan de zorg en leveren een grote bijdrage aan de sociale cohesie en aan de kwaliteit van leven van cliënten. Deze zogenoemde ‘informele zorg’ vormt het fundament van de organisatie en is onmisbaar bij het waarmaken van de missie: “Samen voor persoonlijke zorg”.
Inzet van vrijwilligers zorgt ervoor dat veel extra activiteiten, die anders niet mogelijk zouden zijn, gerealiseerd kunnen worden. De vragen zijn erg uiteenlopend. Individueel contact, het begeleiden tijdens centrale activiteiten, een stuk fietsen op een duofiets etc.
V: Ook binnen SGL zijn vrijwilligers onmisbaar. Zij brengen iets extra’s mee vanuit allerlei hoeken in onze samenleving. Met de toenemende druk op de zorg door personeelstekort en vergrijzing, groeit het belang van vrijwilligers als maar meer. Iedere vrijwilliger heeft zijn eigen kennis, vaardigheden en netwerk. Hiermee zijn ze een belangrijke aanvulling voor de teams. De inzet van vrijwilligers zorgt ervoor dat we samen meer voor elkaar kunnen krijgen en extra aandacht kunnen geven aan onze cliënten. Vrijwilligersvacatures zijn net als bij TMZ, ook bij ons erg divers, van maatjesvrijwilligers tot vrijwilligers binnen groepsgebonden activiteiten. Onderzoek toont aan dat flexibel vrijwilligerswerk terrein wint. Om hier op in te kunnen spelen, zijn we voornemens om een vrijwilligers flexpool op te zetten. Op deze manier kunnen we vragen van wooncliënten beantwoorden en vrijwilligers werven voor bijzondere eenmalige activiteiten.
Hoe verbinden jullie deze vrijwilligers aan jullie organisatie?
G: Het vrijwilligerswerk moet een aantrekkelijke keuzemogelijkheid vormen, die de moderne vrijwilliger zelf ook wat oplevert, zoals ‘begeleiding’, ‘inspraak’, ‘scholing’, en ‘werk- en leerervaringen’. Daarnaast horen ze er echt bij. Zij zijn een belangrijk onderdeel binnen de Teams voor Persoonlijke Zorg waar ik straks nog even op terug zal komen.
Als je het hebt over inclusie dan doen wij dat best goed. Een zinnetje als ‘Ik ben toch maar een vrijwilliger’, dát hoor je niet meer bij ons in de gangen. Binnen TMZ werken wij met Teams voor Persoonlijke Zorg, dat team waarin bewoner/cliënt, medewerker, familie/mantelzorger en vrijwilliger samenwerkt. De vrijwilliger wordt gekoppeld aan een contactpersoon binnen de organisatie met wie de vrijwilliger een kort lijntje heeft. De vrijwilliger is onderdeel van het team. Dat geeft een gevoel van ik mag er zijn en ik hoor erbij.
V: Ook binnen SGL vinden we het belangrijk om een inclusieve (werk)omgeving te creëren.
We willen vrijwilligers tot hun recht laten komen en het samen doen. Tegelijkertijd ervaren we dat het voor veel teams ook een zoektocht en cultuuromslag is. De uitdagingen binnen de zorg en het hoge ziekteverzuim leggen druk op teamformaties, waardoor men nog onvoldoende toe komt aan intensieve samenwerking.
G. Inderdaad Vivian. De verbinding moest opnieuw gelegd worden. Vanuit de vrijwilliger met de afdeling die in veel gevallen veranderd was sinds corona. Zowel wat betreft de bewonersgroep als ook de teamsamenstellingen. Er was aandacht nodig om opnieuw samen tot inclusie te komen. Opnieuw de Teams voor Persoonlijke Zorg goed vorm te geven.
Je hoort nu veel dat organisaties kampen met tekorten aan vrijwilligers? Hoe is dat bij jullie?
G: Op dit moment hebben wij zo’n 1400 vrijwilligers binnen TMZ waar wij enorm blij mee zijn. In de toekomst zal er een sterke toename van kwetsbare ouderen zijn, zal de krapte op de arbeidsmarkt/overheid toenemen en zullen er verdere bezuinigen op de zorg worden doorgevoerd. De rol van vrijwilliger en familie/mantelzorger zal steeds belangrijker worden en veranderen. Uitdaging; Hoe betrek je deze mensen hierbij en hoe kunnen we ze gaan boeien, inspireren en vooral ook behouden.
V: Wij hebben momenteel 340 vrijwilligers ten opzichte van 600 medewerkers. De wereld en het netwerk van mensen met een niet aangeboren hersenletsel (NAH) wordt door onbegrepen gedrag, vaak kleiner. Hierdoor ligt eenzaamheid op de loer. Dit in combinatie met de druk op de zorg, zorgt ervoor dat we altijd op zoek zijn naar nieuwe vrijwilligers voor onze cliënten om net dat stukje extra aandacht te geven.
G. Ja, dat geldt voor ons ook. Wij verlenen onder andere zorg aan mensen met dementie.
Onbegrepen gedrag komt zeker voor bij deze doelgroep. Om vrijwilligers goed onderlegd aan het werk te laten gaan, bieden wij scholingen aan over dementie en onbegrepen gedrag. Verder is hierin de samenwerking tussen familie/mantelzorgers en medewerkers van groot belang. Zij kennen de cliënt vaak erg goed.
V. Ik vind dat we ook een verantwoordelijkheid hebben als maatschappij om naar je medemens te blijven omkijken. Hiermee kunnen we elkaar versterken. Iets betekenen voor een ander geeft ook veel voldoening voor jezelf.
G. Noaberschap is een oude term. - je naasten zorg. Vroeger keken we veel meer naar elkaar om. De kunst is nu om die verbinding weer te versterken. Ik hoorde dat een organisatie een ijscokar in de wijk had gezet en de Noabers had uitgenodigd om met de bewoners, medewerkers en vrijwilligers bij elkaar te komen. Dat creëert verbinding, je raakt op deze manier met elkaar in gesprek.
V: Het toenemende personeelstekort dwingt organisaties om anders te gaan denken en nieuwe initiatieven te ontwikkelen, ook ten aanzien van het vrijwilligerswerk. Daarbij is het belangrijk om trends ten aanzien van vrijwillige inzet goed te volgen en hierop in te spelen. Wie zijn onze nieuwe toekomstige gezichten, daar speelt deze Expeditie natuurlijk hartstikke goed op in.
G: Er is inderdaad een onbenut potentieel dat zich bijvoorbeeld niet wil committeren aan een vast moment. Dat betekent voor ons dat we creatiever moeten na gaan denken over de vormen van vrijwillige inzet. Hoe kunnen we micro vrijwilligerswerk realiseren? Hoe kunnen we jongeren boeien om als vrijwilliger bij ons aan de slag te gaan. Nog meer op de win-win situatie werven. Maatjesprojecten die vanuit school opgezet en uitgedragen worden zijn hele mooie initiatieven. Daar moet je wel voor openstaan, je organisatie op inrichten en bijvoorbeeld de juiste begeleiding bieden.
Wat was de aanleiding om de Expeditie Nieuwe Gezichten te gaan doen? Wat triggerde jou?
V: Dat ik anders wil leren kijken naar vrijwilligerswerving en hoe je andere en nieuwe doelgroepen kunt bereiken. Ligt er bijvoorbeeld een kans om als organisaties op dat vlak meer de samenwerking op te zoeken? We delen inmiddels dezelfde belangen. Je wilt namelijk de juiste match maken tussen mensen en organisaties. Daar liggen kansen.
G: Ik vind het heel mooi dat je dat zegt Vivian. Een goede samenwerking met de Noabers, waar omringende bedrijven, organisaties en scholen ook onder vallen, is van essentieel belang. Hoe versterken we die verbinding met elkaar en komen we tot inclusie.
V: Ja precies! Als adviseur vrijwilligerswerk vervul ik eigenlijk ook een ambassadeursrol. Ik vind het belangrijk om tijdens een kennismakingsgesprek te kijken waar een potentiële vrijwilliger het beste tot zijn recht komt en op zijn plek zit. Als wij dat als organisatie niet kunnen bieden, is het voor mij een normale gang van zaken om mensen te verwijzen naar een andere organisatie.
G: Als ik een potentiële vrijwilliger op gesprek krijg, neem ik uitgebreid de tijd om te ontdekken wie er tegenover mij zit. Vanuit daar kan goed worden bekeken waar de wensen en mogelijkheden vanuit de vrijwilliger liggen en kan er een koppeling gemaakt worden met een vraag vanuit een bewoner/afdeling. Zo creëer je een situatie waarbij de vrijwilliger geboeid en geïnspireerd wordt en blijft en er aan een behoefte vanuit de organisatie wordt voldaan.
V: En tegelijk ook eerlijk zijn in wat je kunt bieden en goed te kijken welke competenties iemand heeft. Bijvoorbeeld als een potentiële vrijwilliger net iets meer begeleiding nodig heeft. Niet ieder team kan dit altijd bieden. Je wilt de vrijwilliger niet tekort doen, maar ook het team en onze cliënten niet door de extra tijd en aandacht die dit vergt.
Hoe was het om zo op Expeditie te gaan? Wat heb je ervaren onderweg? En hoe was het, ook in al z’n eerlijkheid natuurlijk!
G: Wat mij geïnspireerd heeft is het denken in reizen. De vragen ”waar sta je nu en wat wil jij en je doelgroep bereiken”. Het inzetten van gedragspsychologie en het design thinking zijn enorm helpend. Daarnaast is het Jam Cultures spel een prachtig tool om de organisatiecultuur onder de loep te nemen en manieren te ontdekken om je nog meer open te stellen voor meer gezichten en andere meningen. Binnen mijn team van coördinatoren vrijwilligerswerk heeft het spel openheid gecreëerd om verder te verdiepen en om concrete plannen op papier te krijgen. Vanuit mijn enthousiasme over dit spel ga ik binnenkort het spel introduceren in een team van leidinggevenden in de hoop dat het zich daarna als een olievlek zal gaan verspreiden. Een aanrader om fragmentatie onder ogen te zien en te verminderen om tot inclusie te komen. Een aanrader!
V: Wat ik met name erg prettig vond was de wijze waarop deze hele expeditie is opgezet. Met onze veelzijdige baan was de factor tijd voor mezelf misschien wel de grootste uitdaging. De sprintwissels maakten dat ik een stok achter de deur had. Door de nodige herhaling ga je je de materie eigen maken en er concreet mee aan de slag. Daarbij wordt je door een professioneel team doorlopend gecoacht in je eigen proces en vond ik het erg waardevol om feedback te krijgen en te sparren met mede- expeditie deelnemers.
Deze expeditie is heel toepasbaar opgezet en maakt dat je wezenlijk anders gaat kijken en doen. Je eigen organisatie neem je hierin mee door de opgedane kennis in te zetten en over te dragen. Hoe trek je bijvoorbeeld de aandacht van potentiële vrijwilligers? Hoe verhoog je motivatie en neem je eventuele fricties weg? Net als Gina heb ik het Jam Cultures Spel als zeer waardevol ervaren. De vragenkaarten die erbij zitten, maken dat je met elkaar op een diepere laag in dialoog gaat, o.a. over hoe open je staat voor nieuwe gezichten of een andere mening. Zo heb ik het al meerdere malen toegepast binnen onze organisatie ten aanzien van de uitvoering van onze strategische koers, waar samenwerking binnen de driehoek (medewerkers/ vrijwilligers, cliënten en naasten) een vanzelfsprekendheid zou moeten zijn.
Wat was het grootste inzicht dat je hebt gekregen? Hoe heeft de expeditie jouw blik verbreed?
G: De bijdrage van gedragspsychologie. Hoe vergroot je de aandacht van het onbenutte potentieel.
V: Bij mij zit dat eigenlijk in het totaalplaatje. Naast de kennis en vaardigheden die ik heb opgedaan is de expeditie een verrijking in het openstaan voor nieuwe perspectieven en nieuwe gezichten.
G: In feite is het een reis die je aangaat. En die niet stopt als de training stopt. Het einde is nog lang niet in zicht. Uiteindelijk gaat de expeditie over diversiteit en inclusie. Dat zijn grote begrippen. Wat betekenen ze voor jou? In je eigen leven, in je werk? En ook als coördinator vrijwilligerswerk? Hoeveel diversiteit kun je als organisatie aan? Of wat moet er gebeuren om dat aan te kunnen?
Na deze terugblik, wat is er voor jullie als vooruitblik? Wat ga je in de toekomst nog verder inzetten?
G: We staan voor een mooie uitdaging! Vrijwillige inzet zal uitgebreid moeten worden. Vanuit inclusie het Noaberschap versterken! Samen kunnen we de toekomst in!
V: Het mooie is dat ik opgedane kennis en tools kan blijven inzetten binnen mijn organisatie. Positieve ervaringen van collega’s en enthousiasme doen dan uiteindelijk zelf hun werk. Wij gaan verder!
Vivian en Gina, dank jullie wel voor jullie verhaal. En we wensen jullie veel nieuwe gezichten toe!