Programmamedewerker Monique Bodegom: ‘Een serie verhalen van vrijwilligers laat zien dat zinrijk leven het antwoord is. Als je een gevoel van zingeving ervaart, dan is er op dat moment geen plaats voor gevoelens van eenzaamheid’, zegt Monique Bodegom. In die ene zin vat ze in feite anderhalf jaar leren en experimenteren met Samen Ouder Worden samen. Want corona zette een streep door de vele plannen voor fysieke bijeenkomsten om eenzaamheid onder thuiswonende ouderen aan te pakken. Bodegom gooide het noodgedwongen over een andere boeg: ze maakte een interviewserie met oudere vrijwilligers. De artikelen zijn breed verspreid, onder meer in het regionale weekblad.
‘Het leverde prachtige verhalen op en soms ook kippenvel. En steeds bleek: zingeving is de sleutel’, blikt Bodegom terug. Zoals het interview met de vrijwilliger die als “automaatje” aan de slag ging en die bij aanvang dacht dat hij enkel van A naar B zou taxiën. Maar het blijkt zo veel meer dan dat. Hij is diep geraakt door de mooie gesprekken en de dankbaarheid van zijn klanten. Hij vertelde over de mevrouw die tijdens een ritje naar haar kapper laat vallen dat ze al een jaar geen visje meer heeft gehaald, terwijl ze voor corona wekelijks aan de kraam stond. Op de terugweg rijdt hij er langs en haalt voor haar een lekkerbekje. Kleine moeite voor hem, maar voor mevrouw is het een groots gebaar.’
Het brengt vrijwilligers veel
‘Als je mensen kunt aanzetten om te zoeken naar een vorm van zingeving’, zo beschrijft Bodegom de wending in het denken, ‘dan ben je ook bezig met de aanpak van eenzaamheid. Inspirerende voorbeelden kunnen een hele mooie manier zijn om anderen ook hun eigen waarde en kracht in te laten zien.’ In Assen heeft het verschijnen van de interviews echt iets teweeg gebracht: nieuwe aanmeldingen van mensen die zich ook vrijwillig willen inzetten, en vrijwilligersorganisaties realiseren zich eens te meer wat de inzet ‘hun’ vrijwilligers brengt en wat hen motiveert.
Dit inzicht leidt tot een andere benadering in de aanpak van eenzaamheid, die Bodegom de komende tijd onder de vlag van Samen Ouder Worden verder uit gaat werken. Belangrijk is dat ouderen zelf een verantwoordelijke rol hebben. Als voorbeeld noemt ze het programma van haar eigen werkgever, Stichting Vier het Leven. ‘Vrijwilligers nemen ouderen mee naar het theater. Oprechte aandacht, samen uit en samen genieten. Dat is het, kort gezegd. Maar het is ook: ouderen en vrijwilligers actief betrekken bij de programmering én de evaluatie.’
Sociaal pensioen
Verantwoordelijkheid hebben en zingeving ervaren liggen in elkaars verlengde, en dat kun je heel ver doortrekken, stelt Bodegom. ‘Mijn moeder heeft dementie en woont in een verpleeghuis. Ik zorg ervoor dat ze altijd bloemen heeft, soms gewoon uit mijn tuin. “Elke dag vers water geven, mam”, zeg ik dan. Hoewel ze dit vergeet, is ze er in haar beleving druk mee en zorgt ze er goed voor. Dat alleen al gaat over zingeving, ergens je best voor willen doen.’ In het verlengde hiervan noemt Bodegom ook het belang van gemeenschapszin, en dat iedereen naar vermogen bijdraagt. ‘De een ligt misschien op zijn knieën onkruid te wieden, en de ander geeft complimenten voor de mooie tuin.’
Net als dat je in financiële zin al lang voor je met pensioen gaat voorbereidende maatregelen treft, zouden mensen ook bezig moeten zijn met hun sociale pensioen: ‘Een voorziening voor plezierig ouder worden.’ Daarmee kan volgens Bodegom een hoop eenzaamheidsleed voorkomen worden. Daarom is ze gestart met een nieuwe verhalenserie. Daarin gaat ze met mensen vanaf een jaar of zestig in gesprek over dat thema: hoe investeren zij nu al in hun contacten? Hoe blijven ze actief in de samenleving? Hoe ziet hun fysieke, praktische netwerk eruit?
Inhoudelijke kennis delen
Behalve dat Samen Ouder Worden zich richt op een actieve rol voor ouderen, heeft Bodegom in Assen nog een andere beweging op gang weten te brengen, namelijk dat de inzet zich steeds meer richt op thuiswonende ouderen. ‘We weten allemaal dat die groep hard groeit, maar van oudsher is er met name aanbod voor ouderen in instellingen.’ Bodegom nodigde zichzelf uit bij het lokale sociale netwerk, waarin zo’n twintig partijen zitten die als gemene deler de combinatie van vrijwillige inzet en eenzaamheidsbestrijding hebben. Dat blijkt een vruchtbare voedingsbodem voor haar lobby voor de thuiswonende ouderen. Zo is er tijdens de jaarlijkse Assen voor Assen ouderenweek nu meer aandacht voor hen.
Een mooie bijkomstigheid in Assen is dat de gemeente zich eerder dit jaar aansloot bij de landelijke coalitie Eén tegen Eenzaamheid. Veel van de partijen uit het sociale netwerk, zoals Humanitas, Vaart Welzijn, Stichting Present en het Diaconaal Platform hebben zich er inmiddels ook bij aangesloten. De betrokkenheid van de gemeente is gunstig, omdat zij in veel gevallen opdrachtgever of subsidieverstrekker is. Bodegom deelt haar inhoudelijke kennis over wat werkt tegen eenzaamheid actief en draagt er op die manier aan bij dat de gemeentelijke gelden effectief besteed worden.
Praktische oogst
Naast de vruchten die Bodegoms inhoudelijke kennis afwerpen, is er ook praktische oogst. Want de verhalen in de krant leverden zoveel aanwas van nieuwe vrijwilligers op, dat sommige organisaties de aanmelders doorverwijzen naar andere organisaties. ‘Dat proberen we niet alleen via het eigen netwerk, maar ook via de vrijwilligerscentrale te laten verlopen.’
Voor de komende tijd staan er nog twee extra projecten op de rol: een onderzoek onder bijna gepensioneerden en een verhalenbundel. ‘Ik ga op zoek naar de drijfveren, motivatie en wensen bij vrijwilligerswerk. De resultaten van het onderzoek komen aan het eind van het jaar. Ik wil die bundelen met interviews met ouderen en vrijwilligersorganisaties. Dat doe ik in samenwerking met Vaart Welzijn en het wordt als het goed is een inspirerende glossy, waarin ook het gevóel van vrijwillige inzet tot uitdrukking komt.’
Interview: Tea Keijl
Samen Ouder Worden
Steeds meer mensen worden in hun vertrouwde omgeving oud. Vrijwillige inzet is vaak belangrijk voor hen. Het geeft verbinding, voldoening en structuur: het heeft en geeft zin. De manier waarop de vrijwillige inzet georganiseerd wordt, verandert mee met deze ontwikkeling. Het sluit steeds beter aan bij wat de thuiswonende oudere zelf graag wil en kan doen. En het stelt het traditionele beeld van de kwetsbare hulpvrager en de krachtige vrijwilliger bij.
Op 35 plekken verspreid over het land wordt er onder de noemer Samen Ouder Worden druk geëxperimenteerd en geleerd: wat doen en helpt ouderen om actief te blijven, en welke rol speelt vrijwilligerswerk daarin? Aan de lokale trajecten doen overal verschillende partijen mee. Altijd zijn ouderen zelf er actief bij betrokken, samen met een mix van gemeente, lokale (afdelingen van) vrijwilligersorganisaties, wijk-en buurtorganisaties, zorginstellingen en welzijnsorganisaties.
De samenwerkingspartners hebben een gezamenlijk en duidelijk doel voor ogen: dat mensen actief en waardig ouder worden. Per traject ligt het accent op een ander vraagstuk. Dat kan het vergroten van zingeving zijn, ouderen verleiden vrijwillig actief te blijven of worden, of bijvoorbeeld het versterken van het samenspel tussen de formele en de informele zorg. Het programma Samen Ouder Worden is onderdeel van Langer Thuis. De uitvoering van het programma wordt gedragen door elf landelijke vrijwilligersorganisaties en begeleid door Vereniging NOV.
I