Prikkels? Goed of niet? En geven vrijwilligers de juiste prikkels?

Rianne Burgers 07-07-2021 1775 keer bekeken 0 reacties

Nu de maatregelen zijn versoepeld, kan ook het vrijwilligerswerk in zorgorganisaties weer opstarten. Maar nu stuit ik als coördinator vrijwillige inzet opnieuw op weerstand bij de medewerkers op de verschillende afdelingen. Oorzaak? Prikkels.

Mensen met dementie hebben regelmatig last van de hoeveelheid prikkels in hun leefomgeving. Zo is overprikkeling niet goed, maar onderprikkeling is ook niet goed.

Foto: Anneke van de Plaat, dementiewinkel

Door alle Coronamaatregelen van de afgelopen tijd, en het sluiten van de deuren van het verpleeghuis, kwamen er minder mensen op de afdeling, geen bezoek en geen vrijwilligers, en periodes zelfs geen behandelaren. Dit heeft ervoor gezorgd dat de bewoners in deze periode minder prikkels kregen. Voor de één is dit dus erg aangenaam: er was in het algemeen meer rust bij de bewoners. Voor de andere bewoner was het vreselijk: zij konden hun dierbaren, maar ook anderen, niet ontmoeten. Bij een besmetting was het alleen op de kamer moeten zijn niet prettig om maar eens een understatement te gebruiken. Hierdoor was ‘onderprikkeling’ aan de orde van de dag. Sommige bewoners zagen het leven niet meer zitten. Gelukkig zijn de meeste bewoners nu gevaccineerd, het bezoek kan weer binnenkomen voor een bezoekje of een boodschap, en ook de vrijwilligers mogen weer starten met hun werk. Een bijkomend gevolg is dat zorgmedewerkers nu aangeven dat zij niet meer zoveel verschillende mensen op de afdeling willen hebben rondlopen. Zij hebben ervaren dat er minder onrust is bij veel bewoners, als er minder prikkels zijn.

Er zijn twee soorten prikkels:

  • Statische prikkels 
  • Dynamische prikkels

Statische prikkels zijn moeilijker te verwerken in de hersenen dan dynamische. Statische prikkels worden verwerkt in het rationale, denkende brein. Het zijn prikkels, die stilstaan en/of geluidloos zijn, zoals een vaas, kop en schotel, tafel, of een gebouw zoals de Eiffeltoren.

Dynamische prikkels worden verwerkt in het emotionele, gevoelensbrein. Dit zijn prikkels met geuren, geluiden, en alles dat beweegt. Denk hierbij aan muziek, langsrijdende auto’s of huisdieren. Bij een persoon met dementie neemt de werking van het rationeel denkende brein langzaam af, waardoor het emotionele brein de overhand neemt. Statische prikkels komen dan niet of nauwelijks meer binnen. Het is daarom belangrijk dat een persoon met dementie constant licht geprikkeld wordt met dynamische prikkels. De kunst voor de zorgverlener is om de dynamische prikkels zo te doseren dat de persoon met dementie geactiveerd blijft” [1]

Ik vraag me dan af: Voor wie is dit prettig? Is het prettig voor álle bewoners die wonen op de afdeling, of voor een gedeelte ervan? Komt die overprikkeling echt door de aanwezige vrijwilligers? De vrijwilliger is vaak een vast gezicht op de afdeling, zij komen wekelijks op dezelfde dag helpen of op bezoek, en dat vaak ook al gedurende meerdere jaren. De onrust die er ontstaat, wordt juist meestal veroorzaakt door de medewerkers zelf. Als alles weer in volle gang is, dan komen er behandelaren, dan worden er mensen opgehaald en teruggebracht, de huishoudelijke dienst komt schoonmaken en stofzuigen, vuilnis wordt opgehaald, de boodschappen komen binnen op een kar (al dan niet met een piepend wieltje). In veel gevallen is de vrijwilliger dus het rustige, vertrouwde gezicht op de afdeling. De vrijwilliger die voor Corona actief was op de afdeling, wil juist graag weer aan de slag. Het contact tussen de bewoners en de vrijwilliger is dan ook een wezenlijk onderdeel van het welbevinden van de bewoner.

Een groep (oudere) vrijwilligers, heeft tijdens de Corona-lockdown nog best wat ingeleverd aan vitaliteit. Zij kunnen hierdoor hun actieve vrijwilligerstaak, waarbij zij iemand in een rolstoel meenamen naar de zaal of naar buiten, niet meer uitvoeren. Maar op bezoek gaan bij een bewoner, en samen in gesprek zijn, de krant lezen of muziek luisteren, dat kan prima.  Medewerkers melden nu dat deze vrijwilligers niet zomaar spontaan naar de afdeling mogen komen, omdat dat te druk zou zijn voor de bewoners.

Natuurlijk, er zijn vrijwilligers die ook echt aanwezig zijn als ze op de afdeling zijn. Ook gezellige drukte is soms nodig om de aandacht te krijgen van en bewoner. Als het drukke gedrag van een vrijwilliger een bewoner overprikkelt, dan is het van belang dat medewerkers dit ook vertellen aan de vrijwilliger, dat uitgelegd wordt dat bepaald gedrag bij sommigen onrust kan veroorzaken. Het is dan ook belangrijk de vrijwilliger uit te leggen wat hij beter kan doen. Ook het ‘overprikkeld raken’ van een bewoner kan per dag anders zijn, afhankelijk van een scala aan andere omstandigheden, dus een beetje uitproberen en aanvoelen blijft het toch.

De zorgmedewerkers zijn echt heel druk geweest, de zorg was zwaar in de Coronatijd. Er zijn ook veel bewoners ziek geworden en overleden. Dus ik begrijp dat het weer open gaan en het opstarten van het 'normale' leven nog niet prettig aanvoelt voor veel zorgmedewerkers. Door hun vermoeidheid zijn ze nog niet toe aan verschillende mensen op de afdelingen en wat angstig voor overprikkeling van bewoners. Als ik kijk naar wat de bewoner prettig vindt, én wat de vrijwilliger graag wil, dan is dat juist weer het menselijke contact. Even samen dat praatje maken, wat ongecompliceerde gezelligheid. En ik begrijp dat een bewoner die overprikkeld raakt, dan opnieuw weer meer aandacht vraagt, en dat dat voor de medewerkers niet prettig is. Toch is de vrijwilliger volgens mij juist nu de persoon die de bewoner uit de sleur kan halen, die de bewoner aandacht kan geven, zodat de zorgmedewerker daardoor ontlast wordt. Maak dus gebruik van de vrijwilligers die graag hun taak weer willen oppakken. Misschien kost het even iets meer tijd om de vrijwilliger weer helemaal op de hoogte te brengen na al die maanden en samen bij te praten, en de juiste informatie te geven, maar dit gaat uiteindelijk meer rust en tijd op de afdelingen  opleveren.

https://www.dementie-winkel.nl/Webwinkel-NewsBlog-181500/Stimuleer-de-zintuigen-altijd-met-een-doel.-Tip-van-dr.-Anneke-van-der-Plaats.html

  1. Qwiek: https://www.qwiek.eu/actueel/overprikkeling-en-onderprikkeling-bij-dementie-uitgelegd 
 

 

0  reacties

Partners:     Movisie

Cookie-instellingen