Submenu

Hoe formeel en informeel vrijwilligerswerk elkaar kunnen versterken, juist in Corona-tijd

Cees van den Bos 21-04-2020 2243 keer bekeken 2 reacties

Hoe formeel en informeel vrijwilligerswerk elkaar kunnen versterken, juist in Corona-tijd. Burgers uiten hun maatschappelijke betrokkenheid onder andere door hun tijd en/of geld in te zetten voor mensen of zaken die hen aan het hart gaan.

Nederlanders doen - in vergelijking met andere landen - veel vrijwilligerswerk en doneren gul aan goede doelen. Hoe drukken Nederlanders op dit moment hun betrokkenheid uit bij de maatschappelijke problemen die Corona teweegbrengt?

Foto: Leger des Heils, pre-coronatijdperk

Lockdown van veel formeel vrijwilligerswerk

Dit gebeurt aan de ene kant formeel en op afspraak, via maatschappelijke organisaties die vrijwilligers inzetten voor de meest uiteenlopende taken. Veel van die formele organisaties hebben voor hun vrijwilligers een lockdown afgekondigd. Soms omdat de cliënten van de organisatie tot de ‘kwetsbare groep’ behoren, maar even vaak omdat vrijwilligers zelf door hun leeftijd tot die ‘kwetsbare groep’ gerekend worden. Denk bijvoorbeeld aan de buurtbus waar een 70-plusser achter het stuur zit, de passagiers boven de 70 zijn en de 1.5 meter afstandsnorm moeilijk te handhaven is. Een aantal van deze formele maatschappelijke organisaties maken van de huidige nood een deugd en bedenken nieuwe ‘veilige’ activiteiten om hun doelstelling te blijven realiseren. Ouderenbonden openen een infolijn over Corona, in verschillende talen; HandjeHelpen is telefonisch en digitaal bereikbaar voor het doen van boodschappen; het Rode Kruis heeft het ‘Let op elkaar-netwerk’ geactiveerd en stelt vrijwilligers beschikbaar om ambulances te desinfecteren of voedselpakketten te bezorgen; VierhetLeven laat hun cliënten nu thuis voorstellingen meebeleven via linken naar optredens op YouTube en Facebook en belt hen regelmatig op voor een praatje; TijdVoorActie bereidt een breed nationaal initiatief voor om bij allerhande knelpunten en vragen de betrokkenheid en talenten van jongeren in te zetten etc.

Informeel vrijwilligerswerk bruist en bloeit

Aan de andere kant gebeurt er – zeker op dit soort momenten - heel veel informeel en spontaan, binnen de netwerken waar mensen deel van uitmaken (familie, vrienden, buurt, kerk, clubs). Je zagen daar vijf jaar geleden schitterende voorbeelden van bij de komst van Syrische vluchtelingen en ook op dit moment groeien en bloeien als reactie op Corona verrassend creatieve en hartverwarmende burgerinitiatieven: online theater en concerten, ontmoetingen met behulp van hoogwerkers, bezorging van bloemetjes en voedselpakketten, teddyberen voor het raam etc.

Formeel en informeel vrijwilligerswerk hebben baat bij samenwerking

Op 14 april jl. organiseerde de International Association for Volunteer Effort (IAVE) – waarvan NOV lid is - een Webinar met als thema “Building Resilience through Volunteering during Covid-19”, ingeleid door dr. Ben Lough van de School voor Sociaal Werk aan de universiteit van Illinois. Lough, die o.a. internationaal onderzoek naar vrijwilligerswerk doet voor de VN (United Nations Volunteering, UNV), benadrukte de verschillen tussen formeel en informeel vrijwilligerswerk, ging dieper in op de kenmerken van informeel vrijwilligerswerk en op de kracht van informeel vrijwilligerswerk in tijden van onzekerheid en liet zien welke synergie kan ontstaat wanneer formeel en informeel met elkaar samenwerken.

Hij beschreef zes kenmerken van informele vrijwillige inzet: 1. Snelheid & directheid: aanwezig in de frontlinie en direct reagerend op crises. 2. Schaal: in staat om snel grote aantallen mensen in de directe omgeving op de been te brengen. 3. Beschikbaarheid: vrijwilligers zijn vaak de enige beschikbare hulpbron. 4 Flexibiliteit: niet gebonden aan standaard methoden of procedures en in staat om zich snel aan (veranderende) omstandigheden aan te passen 5. Innovatief: men zoekt oplossingen voor directe noden. 6. Eigenaarschap: men bepaalt zelf wat prioriteit heeft en welk aanpak gevolgd wordt.

Samenwerking met de informele sector (buurtnetwerken, informele hulp, burgerinitiatieven) kan de formele vrijwilligerssector de volgende voordelen bieden: 1. Biedt toegang tot wijkgebonden netwerken: wijkgebonden informele organisaties hebben lijntjes naar en toegang tot kwetsbare groepen. 2. Versterkt informele relaties binnen wijken: biedt in crisistijd kanalen om contact en ondersteuning te bieden aan kwetsbare groepen. 3. Slaat bruggen: maakt verbindingen mogelijk tussen wijkgebonden, stedelijke en nationale actoren. 4. Verstevigt onderlinge relaties: stimuleert sociale cohesie tussen mensen met gedeelde belangen. Tot zover Dr. Ben Lough.

Ook in Nederland goede voorbeelden van samenwerking formeel/informeel

Dat samenwerking tussen informeel en formeel vrijwilligerswerk veel moois kan opleveren hebben we in Nederland enkele jaren geleden kunnen zien bij de komst van Syrische vluchtelingen. Waar de overheid aanvankelijk wat afwachtend reageerde, waren het de enthousiaste burgers die lokaal allerlei activiteiten initieerden om de Syrische vluchtelingen welkom te heten: gast-aan-tafel; verstrekking van kleding en huisraad, taalcursussen, beschikbaar stellen van buddy’s, mensen wegwijs maken in regelgeving en omgeving etc. Formele organisaties als kerken, welzijnsinstellingen en vluchtelingenwerk ondersteunden deze burgerinitiatieven door de coördinatie van al die initiatieven op zich te nemen, lijntjes te leggen naar de gemeente, COA, fondsen of woningcorporaties, gewenste faciliteiten beschikbaar te stellen en te bemiddelden bij knelpunten.

De activiteiten van deze burgerinitiatieven waren voor Vluchtelingenwerk Nederland achteraf aanleiding om zijn vrijwilligersbeleid tegen het licht te houden. Waar Vluchtelingenwerk tot nu toe vrijwilligers aantrok voor activiteiten waar gemeenten om vroegen en voor betaalden, wordt nu nagedacht hoe je daarnaast ook ondersteuning kan bieden aan burgerinitiatieven die zelf iets voor/met vluchtelingen willen organiseren.

Misschien worden formele organisaties op terrein van zorg en welzijn – in navolging van Vluchtelingenwerk – geïnspireerd om samenwerking te zoeken en waar nodig ondersteuning te bieden aan de vele burgerinitiatieven die nu ontstaan als reactie op Corona.

Cees van den Bos (medewerker vrijwilligersmanagement/internationale contacten bij NOV)

Corrie Marijnissen

07-05-20 om 9:31

nog een voorbeeld van samenwerking tussen formeel en informeel vrijwilligerswerk:

In Drimmelen hebben we tijdens de corona crisis ervaring opgedaan met het samenwerken tussen een formele welzijnsorganisatie (SWO) waar veel vrijwilligers werken en bewonersinitiatieven die in de crisis ontstonden.

Zo was er iemand die een belcirkel op wilde gaan zetten. Cliënten van SWO wilden daar wel aan mee doen. De initiator had een formulier ontwikkeld waarin ze van alles wilde weten en waarop mensen afhaakten. Vrijwilligers van SWO hebben hierop, toen we merkten dat de belcirkel niet actief werd en de reden hierachter, samen met de personen die graag gebruik wilden maken van de belcirkel, deze formulieren ingevuld en kon de cirkel van start. De beroepskrachten van de welzijnsinstelling hebben de adviezen en ondersteuning gegeven. Nu zijn er 2 belcirkels die door 2 vrijwilligers van de SWO ondersteund worden.

Ook was er het volgende burgerinitiatief: elkaarhelpendrimmelen.nl. Een facebookpagina waar hulpvragen gesteld kunnen worden en waar mensen als vrijwilliger diensten aan konden bieden. Deze was snel in de lucht. Ook hierin samenwerking met adviezen van SWO naar de initiatiefnemers. Ook werd er meteen naar elkaar doorverwezen. Bewoners die hulp vragen aan SWO kunnen we doorverwijzen naar elkaarhelpendrimmelen.nl en elkaarhelpendrimmelen.nl kan mensen doorverwijzen wanneer de hulpvraag te complex blijkt.

Deze samenwerkingen verlopen prettig om waarschijnlijk de volgende redenen:

· Drimmelen is niet zo heel groot, (27.000 inwoners en 6 verschillende dorpen) mensen kennen elkaar

· De initiatieven worden goed ondersteund door SWO, zonder ze over te nemen

· De initiatieven worden omarmd door SWO

· Er wordt niet naast elkaar, maar met elkaar gewerkt

· Er is vertrouwen in elkaar

· De facebook pagina werd onder meer geïnitieerd door een wethouder, die al veel contact had met SWO en waar al wederzijds vertrouwen was is.

Joost van Alkemade

22-04-20 om 11:36

Mooi opsomming van de kracht van informeel georganiseerde vrijwilligers initiatieven. Soms zie ik in het werkveld van vrijwillige inzet aversie van twee kanten om de ander op te zoeken. De informele netwerken van bewoners ervaren de "gevestigde' vrijwilligersorganisaties als de 'andere' partij met institutionele belangen en het veilligstellen van hun positie en subsidies. De nieuwe initiatieven claimen dat zij wél namens de doelgroep spreken en/of van de doelgroep zijn; zelforganisatie. De institutionele vrijwilligersorganisaties zouden in deze ogen teveel voor en over de doelgroep hun eigen positie blijven vestigen.

Omgekeerd zijn de structureel/duurzaam aanwezige vrijwilligersorganisaties vaak kritisch op de kwalitieit en deskundigheid van het informele initiatief. Wijzen dan deels terecht op lage niveaus van veiligheid en toetsing van de achtergrond van de nieuwe vrijwilligers. Ook noodzakelijke deskundigheidsbevordering in hun ogen ontbeekt. Soms ook de inzet om het initiatief onder het eigen beheer en het eigen werkplan te trekken en daarmee de impact voor de eigen verantwoording naar de financiers te kunnen gebruiken.

Ik ben benieuwd naar voorbeelden waarbij deze partijen elkaar juist wel goed weten te vinden en elkaar aan weten te vullen? Wat maakte dat het wel werkt? Wat vraagt dat van beide patijen?